Zo worden etherische oliën en absolues gemaakt

De natuur zit vol heerlijke geuren. Maar hoe belandt die verleidelijke rozengeur of dat betoverende kaneelaroma uiteindelijk in een flesje?

Het komt allemaal neer op wetenschap. Planten bevatten chemische verbindingen die zorgen voor de heerlijke (en ook vieze) geuren van de natuur. Die verbindingen kun je maar op één manier vangen: door ze te extraheren.

Al vele millennia gebruiken we planten vanwege hun geur. We hebben allerlei manieren gevonden om dit te doen. Soms is het net zo simpel als knijpen in een citroen en in andere gevallen zit het proces een stuk ingewikkelder in elkaar.

Bloemblaadjes, stengels, vruchten, groenten, schorsen en bladeren bestaan uit verschillende structuren en samenstellingen. Dat betekent dat extractie bij elke plant op een andere manier plaatsvindt. Er zijn drie basismethoden: stoomdestillatie, absolue-extractie en persing. Alle drie leveren ze een geurend ingrediënt op dat gebruikt kan worden in producten en parfums. Ze kunnen met gebruik van chemicaliën ook in een laboratorium worden nagemaakt.

Stoomdestillatie

Stoomdestillatie wordt het vaakst toegepast: het wordt gebruikt om oliën te extraheren uit kruiden, zaden, schorsen en wortels, zoals pepermunt, sandelhout en salie.

Deze methode is vrij eenvoudig en is in duizenden jaren niet veel veranderd: je hebt alleen water nodig, het te destilleren ingrediënt en bakjes die je kunt verhitten en waarmee je de oliën opvangt.

Via stoomdestillatie komen de vluchtige oliën vrij. Je doet het ingrediënt in een bakje en voegt er stoom of heet water aan toe. De hitte breekt de plant af, waardoor dampen vrijkomen die doordrenkt zijn met de etherische olie van het ingrediënt.

Alle vrijgekomen dampen worden bij elkaar gebracht, waarna een gecondenseerde vloeistof ontstaat. Met behulp van een destillatie-opstelling worden olie en water vervolgens van elkaar gescheiden. Daarna wordt de olie afgeroomd en gebotteld.

Absolue-extractie

Sommige ingrediënten kunnen niet tegen de hitte die nodig is bij stoomdestillatie. Bij bloemen en bloesems als mimosa en jasmijn wordt gebruik gemaakt van solventextractie, waarbij geen hitte, stoom of water aan te pas komt. Ingrediënten worden ondergedompeld in oplosmiddelen als ethanol en hexaan, waarna de aroma’s vrijkomen.

Het oplosmengsel scheidt de aroma’s van de plant in de vloeistof. Daarna wordt het oplosmiddel uit het mengsel gehaald en blijft er een geurige, geconcentreerde substantie achter: een absolue. Absolues ruiken meer naar de plant zelf dan etherische oliën, omdat ze niet zijn verhit. Van veel planten kunnen zowel etherische oliën als absolues worden geëxtraheerd. Maar een aantal ingrediënten lenen zich alleen voor absolue-extractie vanwege hun biologische samenstelling.

Persing

Persing is de simpelste extractiemethode: na persing van een ingrediënt komen etherische oliën vrij. Het is waarschijnlijk de oudste manier van extraheren. Tegenwoordig gebruiken we het om de oliën van citrusvruchtschillen op te vangen: het grootste deel van de oliën in grapefruit, citroen en limoen bevindt zich namelijk in de schil. Persen kan met de hand worden gedaan of op grotere schaal met een grote, mechanische pers.