Waarom de geschiedenis van afrohaar zo belangrijk is

We hebben allemaal het liefst elke dag een&nbsp;<i>good hair day</i>. Maar wat nou als aan de term ‘good hair’ allerlei negatieve betekenissen hangen? Dat ze je doen twijfelen aan je eigen schoonheid&nbsp;en identiteit? Met de geschiedenis van black hair gaat een hoop meer gepaard dan&nbsp;<a href="https://www.refinery29.com/en-us/easy-natural-hairstyles">beschermende styling</a>&nbsp;en&nbsp;<a href="https://www.allure.com/gallery/curl-hair-type-guide">krultypes</a>. Afrohaar is niet een of andere beauty-trend, maar het gaat gepaard met zowel een positieve movement&nbsp;als een hoop controverse.

Meer en meer zwarte mensen en mensen van kleur omarmen hun natuurlijke haar, en in het Lush Hair Lab werken we aan een bredere lijn producten voor afrohaar. Het is de hoogste tijd dat we het ook over de diepere betekenis en geschiedenis ervan hebben!

Haar als spirituele betekenis en kunstvorm

In veel Afrikaanse landen betekende (en betekent!) de manier waarop het haar gestyled wordt meer dan alleen een stijl. Verschillende vlechtstijlen vertelden over iemands identiteit en sociale positie: rang, religie, of burgerlijke staat. De gedetailleerde haarstijlen kostten uren, soms dagen om te creëren, een tijd die gebruikt werd om te bonden. Het invlechten van iemands haar was niet alleen een sociale dienstverlening, maar ook een ritueel, zonder verwachting of beloning.

Haar werd gezien als iets van groot spiritueel belang. Als bovenste deel van het lichaam werd het gezien als de doorgang waardoor goden en geesten de ziel konden bereiken. Invlechten was een kunstvorm die aangeleerd werd door de oudste, vrouwelijke leden van de familie. Degenen die het haar deden werden gezien als experts en als de meest betrouwbare leden van de samenleving.

De slavenhandel en het nut van vlechten

Met de 17de-eeuwse slavenhandel werden miljoenen Afrikaanse mensen niet alleen van hun vrijheid beroofd, maar ook van hun culturele identiteit; op lange scheepsreizen raakte hun haar onverzorgd en in de knoop. Veel slaveneigenaars schoren het haar van zowel mannen als vrouwen daarom helemaal af, wat in hun eigen culturen over het algemeen een grote misdaad was. Maar slaveneigenaren hadden geen oog voor de menselijkheid van hun slaven, en noemden hun haar vernederend ‘wol’.

Als hun haar terug begon te groeien, vlochten zowel mannen als vrouwen hun haar opnieuw, onder andere om praktische redenen. Maar de producten en gereedschappen die ze thuis hadden voor het reinigen en stylen van hun haar, hadden ze op de plantages niet tot hun beschikking. Als gevolg moesten ze het doen met dat waar ze wel toegang toe konden krijgen, zoals spekvet, boter en kerosine.

Al snel werden de vlechten zo veel meer dan ‘gemak’; ze werden een middel om levens te redden. Vrouwen mochten vaak verder de velden op dan mannen, en daardoor konden zij beter ontsnappingsroutes plannen. Het was veel te gevaarlijk om deze routes op te schrijven of tekenen, en dus begonnen zij routes in hun haar te vlechten. Ook vlochten ze vaak kleine stukjes goud en zaden in hun haar om na een ontsnapping te kunnen overleven.

Psychologische littekens

De slavenhandel creëerde een rangsysteem waarin de waarde van ‘witheid’ van groot belang werd. Brede gezichtsstructuren, haar met veel krul en een donkere huidskleur werden gezien als onaantrekkelijk, terwijl een lichtere huidskleur of een zachtere haartextuur letterlijk in een hogere financiële waarde resulteerde op slavenveilingen. Deze giftige en gewelddadige mentaliteit heeft zich diep in onze cultuur gevestigd, zo diep dat veel zwarte mensen vandaag de dag een ingewikkelde relatie hebben met hun identiteit en hun natuurlijke haar.

In de 18de eeuw kregen de expressieve haarstijlen van vrije zwarte vrouwen de aandacht van potentiele minnaars. Dit resulteerde in 1786 in de Tignon-wet in Louisiana, die zwarte vrouwen bij wet verplichtte om hun haar te bedekken met een hoofddoek. De vrouwen hadden geen andere keus, maar rebelleerden wel: ze maakten hoofddoeken van prachtige stoffen die nóg meer aandacht kregen.

Europese schoonheidsidealen opdringen

De slavenhandel kwam dan in 1865 officieel ten einde, maar de emotionele en psychologische littekens van de mentaliteit die het voortbracht worden nog steeds gevoeld door jongere generaties. Dat blijkt ook in de cosmetische industrie, onder andere in haarverzorging. In 1872 vond Francois Marcel Grateau, een Franse haarstylist, de pressing comb uit (later gepatenteerd als de hot comb door Annie Malone), waarmee met zwart haar een Europese haartextuur kon worden geïmiteerd.

‘Good hair’, oftewel haar dat fijner en steiler is, werd een vereiste om bepaalde banen te kunnen krijgen, bepaalde scholen of kerken in te mogen, of bij bepaalde sociale groepen te mogen horen. Vrouwen met steil haar werden gezien als beter geïntegreerd in de samenleving, en werden door witte mensen meer geaccepteerd. Kort op de hot comb volgde de stijltang, waarmee opnieuw Europese schoonheidsidealen aan zwarte vrouwen werden opgedrongen.

Hou van natural hair

In de jaren 20 riep burgerrechtenactivist Marcus Garvey volgers op om de schoonheid van hun eigen haar te reclaimen, en “de kronkels uit hun brein, niet hun haar te halen”. Pas in de jaren 60 kreeg deze gedachte een breder draagvlak, toen die omarmd werd door mensen als de Amerikaanse politieke activist Angela Davis en de Amerikaanse actrice Cicely Tyson. Die laatste zette haar carrière op het spel toen ze, vlak voordat ze haar tv-debuut maakte, haar chemisch gesteilde haar afknipte omdat ze vond dat haar personage een natuurlijke coupe zou hebben.

In 1930 werd Haile Selassie gekroond tot keizer van Ethiopië. Toen hij in ballingschap was nadat hij het verzet tegen de Italiaanse invasie had geleid, zworen guerrillastrijders hun haar niet te knippen totdat hij vrijkwam. Door de tijd vormde hun haar zich tot lange locks. De lokken werden geassocieerd met de strijders - omdat zij gevreesd, dreaded, waren, werden die bekend als dreadlocks. De Rastafaribeweging kwam in 1935 naar Jamaica en Haile Selassie werd gezien als een Messias. Vandaag de dag zien veel mensen (dread)locks als teken van de Rasta-manier van leven. Veel mensen met locks volgen de beweging echter niet, maar gebruiken ze ‘gewoon’ als vorm van persoonlijke expressie.

De black power-revolutie

In de jaren 50 kwam permanente haar-steiler, of relaxer, op de markt. De chemische ingrediënten die nodig zijn om de natuurlijke textuur van het haar te veranderen naar een permanent steile staat zorgden voor haarbeschadiging, haarverlies, hoofdhuidirritatie, en zelfs brandplekken. Dit was de prijs die zwarte mensen voor ‘schoonheid’ moesten betalen. Maar daar zou verandering in komen wanneer de woorden van Marcus Garvey bijval begonnen te vinden in de zwarte gemeenschap.

De black power-beweging van de jaren 60 was erop gericht om de blik die de zwarte gemeenschap op zichzelf had, en de invloed daarvan, te veranderen. Het bracht een raciale trots terug en stond zowel op politiek als maatschappelijk niveau op voor zwarte mensen. Het steil maken van het haar werd door sommigen gezien als een uiting van gelijkmaking. Daarmee te stoppen werd voor velen een manier om de mentale ketens af te gooien. Zwarte kunstenaars en activisten gebruikten hun haar als vorm van expressie: black is beautiful!

Culturele toe-eigening

Vlechten waren er niet om je voor te schamen, maar om ze te vieren. Toen de Amerikaanse actrice Bo Derek in 1979 de kranten haalde met haar ingevlochten haar voor de film ‘10’, en alle lof kreeg voor de look die bekend werd als ‘Bo braids’, was dat een uithaal naar de zwarte gemeenschap. Het was een schoolvoorbeeld van culturele toe-eigening: het tijdschrift People noemde het een ‘cross-culturele rage’, terwijl dezelfde stijl bij een zwart persoon ‘ghetto’ of ‘onaantrekkelijk’ genoemd zou worden.

Op de meeste werkplekken werden vlechten, afro’s en locks niet gedoogd. Veel mensen werden vanwege hun haarstijlen ontslagen, omdat bedrijven claimden dat de stijl niet paste bij het beeld dat het bedrijf van zichzelf wilde schetsen. Die policing van natuurlijk haar zien we vandaag de dag nog steeds overal om ons heen; de media blijven een negatief beeld schetsen van natuurlijk haar, en termen als ‘ongetemd’, ‘wild’ en ‘nappy’ worden nog steeds veel gebruikt voor het haar van zwarte mensen.

Natural hair in de 21ste eeuw

Tegen de jaren 0 was de natural hair beweging klaar om een comeback te maken. Niet met een specifiek politiek doel, maar vanuit een groot aantal individuele redenen om het haar natuurlijk te dragen. De black hair cosmetica-industrie werd op een waarde van ruim €100 miljoen geschat en mainstream merken die normaal geen producten maakten voor black hair begonnen uit te breiden om te kapitaliseren op de trend. De beweging ging nog steeds over vrijheid, en over een ode aan waar de zwarte gemeenschap al in de jaren 60 voor streed.

Ingevlochten haar heeft vandaag de dag misschien niet meet het imago dat het ooit had, maar natural hair zal altijd politiek zijn. Of het nu gaat om de ‘don’t touch my hair’-discussie, om een Twitter-thread over de haarstijl die de Kardashians zich hebben toegeëigend of dat je het met je vrienden en familie over je laatste haarstijl hebt, de discussie blijft gaande. Misschien zorgt zo’n discussie voor verdeeldheid, maar het blijft van belang om stil te staan bij de geschiedenis waar die deel van uitmaakt.

Black hair is geen trend, maar een manier om eigendom te claimen over een identiteit die eerder van je is afgenomen. Denk als wit persoon minstens twee keer na voordat je in de spiegel je ‘onhandelbare haar’ verwenst, of een vriend of collega vraagt hoe lang het duurt voordat ze hun haar ‘onder controle’ hebben, of je afvraagt hoe je je haar moet stylen voor een sollicitatie: black hair in elke vorm is beautiful, en de strijd met de pijnlijke geschiedenis die ermee gepaard gaat is helaas nog niet voorbij.